Şiire Kısa Övgü üzerine

Şiire Kısa Övgü üzerine
şiire madalya vermek

Şiir, Türk-İslam geleneğinin en vazgeçilmez sanatlarından biri. Buna rağmen modern dönemde ya hak ettiği ilgiyi görmüyor ya da burun kıvrılarak hak ettiği değeri alıyor. Bunun birçok sebebi olabilir, şairlere yüklenen büyük anlamlar ya da duygularımızı istediğimiz gibi kullanamadığımız bir çağa sıkışmış olmak. Her şeye rağmen bir gün hayallerimizdeki dünyaya uyanacaksak; bunun içinde şiir olacak diye düşünüyorum.
Şiir bir tür incelik ve ruh okşaması olarak insan olarak duyduğumuz en temel insani formları da beraberinde getiriyor. Biz değişen ve sürekli dönüşen hayatın içinde dünyaya başka bir gözle bakmak istiyoruz. Başka bir renk başka bir sokak başka bir hayat ve başka bir dünya; buraya giden yolunda şiirden geçtiğine eminim. Şiiri sadece şairler arasında övülmekten ve yüceltmekten kurtaracak olan da yine şairler.
Karşı koyulamaz bir ses ve anlamla dünyaya yürümeye hazır olduğumuzda şiir de
gerçek ve hak ettiği ilgiyi kitleden görecektir. Bütün bunları ve daha fazlasını
düşündüren ise Şiire Kısa Övgü kitabı. Jean-Pierre Simeon’un Yapı Kredi’den çıkan
küçük ama hacimli kitabı. Yazarı şiire övgüye götüren süreç yukarıda biraz söylemeye çalıştığım etkiler söz konusu olmuş. Şiirin günümüzde hak ettiği ilgiyi görmemesi üzerine şiire övgü yazmayı düşünen yazarımız; bunun fazlasıyla hakkını veriyor. Şiir ya da Dilin Olanaksız Yanı, Heyecan yani İsyana Övgü, Şiirin Yoksulluğu Zenginliğidir, Neşe Üzerine, Biz’in Şiiri ya da Toplumsal İlke Olarak Şiir, Şiir Dili Nasıl Kurtarır, Dünyayı Şiir Gibi Okumak gibi birçok başlık altında şiire yaklaşan yazar, her cümlesini övgüyle bitirmenin yanında şiirle nasıl bir bağ kurmamamız gerektiğinin de sınırlarını ortaya koyuyor. Cemal Süreya, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç gibi yazarların şiir üzerine yazılarını okuduysanız, buradaki satırlar size yabancı gelmeyecek. Buna İsmet Özel’in Şiir Okuma Klavuzu da dahil. 

Şiir dediğimizde ne kastediyoruz. Hayatın içinden hayata rağmen oluşturduğumuz olağanüstü durum, hakkında ne kadar bilgiliyiz. Eğer şiir hayatı yüceltiyor ve hayata yeni bir boyut katıyorsa bizim onunla ilgimiz ne üzerinden şekilleniyor. Bir şairinin yaşamı yeniden yorumlaması; duygu ve coşkusu, fikir ve heyecanı bizi nerelere götürür gibi şiir üzerine aklımıza gelecek birden fazla sorunun da cevabı satır aralarında yer alıyor.
Şair kendi olarak var olmayı seçtikten sonra yaşama ne katar; eğer yaşam duygu ve coşkuya ayrılacak olsa şairin buradaki payı nedir gibi düşünceler de bizi sarıyor
okurken. Şairin gündelik dilde kullandığı kelimelerin şiir evreninde kendine has bir
anlama bürünmesi bir nevi yaşamda devrim etkisi yarattığını savunuyor yazarımız.
Şiirin ne demek olduğu üzerine harcadığımız eforla ilgili de şiir size ne söylüyorsa
odur, noktasına taşıyor bizi. Şiir ve gerçeklik üzerine de şunu söylüyor; “şairler
bilinen gerçekliğin bilinmeyen kısmına, gerçekliğin kaybolan, dile getirilemeyen,
bastırılan, engellenen ya da yadsınan kısmına tanıklık edenlerdir sadece.” Şiire neden övgü dizmek istediğini de şöyle açıklıyor; “herkes adına şiire övgü düzmek istiyorum, anlıyor musunuz, varoluşun bir güzelliği bir süsü olarak ya da bilmem hangi daha üst düzey bir ayrıcalığın paylaşımı olarak değil, hayati bir gereklilik olarak.” Bu küçük ve hacimli kitapta şiir üzerine zaman zaman düşündüğünüz ya da daha önce aklınıza gelmeyen birçok düşünceye denk gelmek mümkün.

son röportajım

 Şair Zeynep Yıldırım'ın benimle yaptığı röportaj. İzdiham sitesinde yayınlandı. 

https://www.izdiham.com/zeynep-yildirim-zeynep-karaca-ile-roportaj-yapti/

Zeynep Karaca’nın “Gövdesi Hakkında Konuşan Kelebek” ilk şiir kitabı 2022 Ağustos’unda Ketebe Yayınları’ndan okurla buluştu.

Şiirleri Akatalpa, Edebistan, Şiir Versus, Petroleus dergilerinde yayımlanan Şair Zeynep Karaca ile söyleştik.

Klasik bir soru ile başlamak istiyorum. Zeynep Karaca kimdir? Bize biraz kendinizden bahseder misin?

Zeynep Karaca 88 Ordu doğumlu birisidir. İlk ve orta öğretimini Ordu’da tamamladıktan sonra İstanbul’da liseyi okumuştur. Önlisans İlahiyat mezunu. Halen Anadolu Üniversitesi İktisat açıköğretim, İstanbul Üniversitesi Kamu Yönetimi uzaktan eğitim olmak üzerine üçüncü sınıfta eğitimlerine devam etmektedir. Meslek hayatı da büyük çoğunluğu Yeni Şafak (editör) ve GZT (Dijital İçerik Üreticisi) olmak üzere uzun yıllar basın yayında yer almıştır. Bunun dışında ilk ve tek kitabı Gövdesi Hakkında Konuşan Kelebek’tir.

Şiirle buluşma hikâyeniz? Şiirin mekânsız ve derin dünyasına nasıl daldınız?

Şiir benim çocukluktan itibaren bir parçamdı. Daha önce söylemiştim, sekiz yaşımda annemi kaybettim ve onun arkasından şiirler yazıyordum. Bu durum daha sonra geleneksel bir hâl aldı ben dönem dönem şiir yazar oldum. İlk şiir şuuruyla yazdığım şiir üçüncü sınıfta öğretmenimizin verdiği bir ödevle başladı. Melih Cevdet Anday’ın “Çok Güzel Şey” şiirine özenerek bir şiir yazmamızı istedi. Ben de “Yaşamak Çok Güzel Şey” diye bir şiir yazdım. Ondan sonra annem için şiirler yazdım, ortaokulda yazdım, lisede yazdım. Yirmili yaşlarda da yazınca yayınlatmaya başladım.

Şair arayıştadır; bir duyguyu, bir kelimeyi arar. Bulduğunda onun peşinden şiir doğar. Bu bağlamda şair hayatında şiiri içselleştirir, hayatının ayrılmaz bir parçası olur. Şiir hayatınızın neresinde duruyor?

Şiir hayatımın merkezinde duruyor diyebilirim. Yaşamımdan şiiri ayırmıyorum. Hayata dahil olan her şeyin, şiirin konusu olabileceğine dair düşüncem var. Sadece bu hayata dair her şeyi nasıl bir formda ifade ediyoruz ve hangi kelimelerle. Hayatın her alanı ve her şeyi şiir fakat biçim önemli. Hangi kelime ve nasıl söylenecek bunlar önemli. Şiir o yüzden hayatımın bir parçası ama daha çok söylemde kendini bana hissettiriyor.

İlk kitap heyecanı ve ilk imza desem?

Kitaba dair bazı beklentilerim vardı, kısa sürede birinci baskı bitsin gibi. Bitmedi ama yarı oldu. İlk heyecan; adeta dünyaya sizden bir armağan ya da sürpriz gibi bir şey. Benim kelimelerim, benim dünyam ama artık başkalarının da bir parçası. Bana etki eden duygu ve düşünceler artık başkalarının konusu. Bunları düşündükçe heyecan duydum. Zaman içinde de benimle aynı heyecanı okurun duyduğuna şahit oldum ve bu beni aşırı mutlu etti.

Okumanın da bir estetiği vardır. Cahit Zarifoğlu Kızı Betül Zarifoğlu’na yazdığı bir metinde iyi bir okuyucu olmanın yazmaktan kolay olmadığını söyler. Nitelikli şiir okumaları nasıl yapılır sizce?

Bazıları şairlerin işinin bir bölümün ilham olduğu için çok okumaya gerek olmadığını söyler. Bunun üzerine düşünüyorum ama benim için çok geçerli değil. Zor olan eğer bir şairseniz birçok konuda bilgi sahibi olmanız gerekiyor. O yüzden okumanın niteliği de çok önemli. Elimden geldiğince şiir, sinema, edebiyat üzerine kapsamlı okumalar yapıyorum. Bu benim eski bir alışkanlığım. O yüzden yazmayı besleyen önemli faktörlerlerden biri de okumak. Bazı alanlardan bahsettim ama her alanda nitelikli okuma yapıyor olmalı şair. Hayatı estetize edip okura dizeyle sunmanın birinci yolu da okumalar.

Şiir yazma sürecinizden bahseder misiniz? Şiiri bir disiplin içinde mi yazarsınız? Yazma pratiğiniz nasıldır? Defter taşımak yoksa akıllı telefonlara not mu?

Şiir yazma sürecim spontane denebilir. Önce şiir olacak malzemeyi bulurum. Sonra birkaç gün kafamda o malzemeyle gezerim. Bu sürecin sonunda yaz diye iç ses konuşmaya başlar ve oturur yazarım. Bunun sıklığı hayatın yoğunluğuna ve okunanların, izlemelerin yoğunluğuna bağlı olarak değişiyor. Genellikle de telefona yazarım. Bazen bilgisayar bazen de nostalji olsun diye defter.

Yayımlanan ilk şiir hatıranız?

Yayınlanan ilk şiirim sanırım 2013 yılında 23 yaşımda yayınlandı. Edebistan adlı internet portalında yayımlatmıştım. Ardından birkaç tane de İzdiham’da yayımlandı.

 Şiir bir direniştir aynı zamanda. Bir şeyin bizi harekete geçirmesi, kayıtsız kalamama, eylem hâli. Sizi harekete geçiren eylem?

Hayat lineer bir çizgide akıyor sanıyoruz çoğu zaman ama öyle değil. Zikzaklar var. Düşüşler var, yeniden ayağa kalktığımızda kim olduğumuza dair sorularımız var. Beni şiirde tutan bu çizginin zorlayıcı açıları. Bu zorluk sosyal bir varlık olmamızdan hareketle bir çoğumuzda var. Tabi sadece bireysel bir hayat yaşamıyoruz; bir toplumun içindeyiz, buraya dair de sorumluluklar var. Hayatımızın kendi hâlinde bir hayat olmaktan çok başkalarının da dünyaya bakışında bir anlam ifade ettiğini anladığınızda şiirin gücü sizi sarıyor. Bu sarılmayla şiir yazıyorum denebilir.

Şair bir meselesi olan insandır denir. Bir derdi, kanayan yarası olan, duyarlı insanın işi. Meseleniz nedir?

Nasıl bir dünyada yaşıyoruz. Savaşların olduğu dolaylı olarak mülteci sorununun olduğu, çocukların, kadınların, istismara ya da şiddete uğradığı, doğa katliamı, yoksullukla boğuşan kitlenin dünyanın yarısına eş olduğu. Farklı grupların haklarını alamadığı ve gün geçtikçe haksızlığa uğradığımız bir dünyada yaşıyoruz. Her şey güllük gülistanlık değil. Kişisel hayatlarımızdan toplumsal hayatımıza kadar birçok haksızlıkla ve olumsuzlukla mücadele etmek zorunda kalıyoruz. İşte mücadele ederken içimizden bir haykırış olarak şiir burada olsun istiyorum. Bir karşı koyma ve direnme aracı olarak ben şiiri kullanmak istiyorum. Belki de bu insan soyunun en soylu karşı koyuşudur.

Şiirlerinizde sizi motive eden beslendiğiniz kaynaklar? Postmodern şiir diyoruz, şiirin alanı çok genişledi. Simgesel, sembolik şiir diyoruz, şiirin bu durumu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Evet çağ değişiyor, neo-liberal ekonominin şartlarını yaşıyoruz. Ve şiir biçimi de dünyadaki gelişmelere bağlı olarak sürekli değişiyor. Fakat ifade edilecek duygu ve fikir değişmiyor. İnsanlık olarak hepimiz barınma, sağlıklı yaşama, huzur ve mutluluk, ekonomik refah gibi kavramlara ait olmak istiyoruz. İşte bu istek şiirin anlamının hiç eksilmeyeceğinin bir ifadesi. Görsel, sembolist ya da simgesel biçim sürekli dönüşebilir, dediğim gibi dünya yaşamından beklediklerimiz değişmiyor ve her zaman da bunları ifade edecek birilerine ihtiyaç var. Nasıl söylediğimiz elbette önemli ama ne söylediğimize duyulan ihtiyaç her çağda güncel.

Şiir dilinizin politik olduğunu görüyorum. Düşünce ve şiiri aynı potada nasıl dengeliyorsunuz?

Evet şiir dilim politik, peki yaşarken politik değil miyiz? İhtiyaçlarınız ve hayata bakışımız bizi bir politikanın içinde tutmuyor mu. Politik şiirin bendeki tek karşılığı slogan atmak yerine estetik bir biçimle fikirleri sunabilmek. Valery, şiirin içindeki fikir, elmanın içindeki gıda gibi saklı olması gerektiğini savunuyor. Ben de böyle düşünüyorum. Evet politiğiz ama bunun formu kitschleşmek olmamalı. Dizelerle yumruk atmak mı yoksa bir dizeye tepki olarak gayri ihtiyari yumruğunuzun havaya kalkması mı? İkincisi benim için daha anlamlı.

Gövdesi Hakkında Konuşan Kelebek’te; aktüel, modern, kelimeler var. Modern (günümüz) şiiri Temiz bir Türkçe ile yazılmış. Şehir, sokak imgeleri, benzetmeler, masalsı bir söyleyiş, eşya metaforları var. Bir yanıyla hüznün ağır bastığı şiirler neden? Geçmişe dair özlem hissettiğimiz mısralar hâkim. Özellikle Babaannenize yazdığınız şiir.

Gövdesi Hakkında Konuşan Kelebek, sizin de bahsettiğiniz gibi toplumsal şiire yakın bir noktada; fakat acılarımın, özlemlerimin ve rüyalarımın da içinde olduğu bir gerçeklik. O yüzden babaannem de var. Sokakta dilenen bir Çingene de.

Zeynep Karaca’nın Türk ve Dünya Edebiyatından okuduğu şairler ve hangi şairlerden etkilenmiştir?

Şiir yazmaktan çok okumalıyız sanki. Kimin size ne şekilde ilham olacağını bilmek güç. Ayrıca okudukça gelişiyor ifade dili. Türk şairlerden; Yahya Kemal, Necip Fazıl, Nazım Hikmet, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, İsmet Özel ve Cahit Zarifoğlu, Lale Müldür, Gülten Akın ilk başta bunları sayabilirim ama daha fazla da var. Düşündükçe; Rilke, T.S Eliot, bunlar ilk aklıma gelenler başka da var, başka kadın şairler de var. Ama etkilenme bende birden birinin dizesi ya da şiiri gibi değil de daha başka bir boyutta gelişir. Daha çok kendi sesimin peşindeyim. Ama severek okuduğum isimlerden bazıları da bunlar.

Bir söyleşimde demiştim. Şiir kitap isimleri en az şiirler kadar önemli ve dikkat çekiyor. “Gövdesi Hakkında Konuşan Kelebek” şiirinizden mülhem kitabın ismi nasıl doğdu?

Kitap adları elbette çok önemli. Bu isimde bir şiirim vardı. Aklıma başka isimlerde geldi ama bunun en iyisi olduğuna karar verdim. Tam olarak somut bir hikâyesi var denemez belki ama soyut bir hikâyesi var benim için.

Sinema yazılarınız, blogunuzda ve edebiyat sitelerinde çeşitli güncel konular ve şiir üzerine yazdığınız yazılar ve şairlerle yaptığınız söyleşiler var. Bunlar zenginleştiriyor mu?

Şiir dışında başka türde yazmak benim için keyifli oluyor. Sinema küçük yaşlardan itibaren bir şekilde hayatımda oldu. Bunun üzerine bir üretimde bulunmak en azından şimdilik yazmak çok zevk alarak yaptığım bir şey. Diğer yazılar da beni açıyor ve yazmak her zaman için bana iyi geldiğinden yazıyorum. Farklı türlerin birbirini açtığını ve olmak istediğiniz manayı daha da kuvvetlendirdiğini düşünüyorum.

Ülkemizde kadın şair olmanın avantaj ve dezavantajları?

Kadın olmak bu ülkede başlı başına zor bir alan. Kadın olduğunuz andan itibaren size çok değerli bir varlık olduğunuzu söylüyorlar ama uygulamada işler eşit ilerlemiyor. Kendi hikâyemde çok üzücü bir kadın olma durumundan bahsetmem güç belki. Ama her zaman için sizin birinci sınıf olmanıza itiraz gelecektir. Her zaman için bir kadın birinci sınıfsa orada sorun başlayabilir. Böyle zorluklar oldu. Bunun dışında üzücü bir kadın hikâyem yok; fakat ülkede kız çocuklarının okutulmaması, erkenden evlendirilmesi, zorla dini eğitim aldırılmaları, şiddet ve taciz gibi birçok sorun var. Bunlar görmezden gelinerek topluma bakılamaz.

Edebi türler açısında şiir en zor tür olarak karşımıza çıkıyor? Siz ne düşünüyorsunuz?

Şiir ortaya çıkana kadar zor. Şiirin görünür olması ve artık şiir olarak okunacak hâle gelene kadar geçen süre de zor. Fakat zor olan güzeldir, iyidir. Benim çocukluktan itibaren hayatımın bir parçası olduğu için zor diye düşünmüyorum. Ama öğrendikçe zorlaşıyor bu da bir gerçek. Bu zorluk daha fazla öğrendiğinizde daha iyi yazmak zorunda kalıyorsunuz belki zor olan bu.

Şiirden bağımsız başka türlere yönelecek misiniz?

Zaman ne gösterir tam bilmek güç. Fakat yakın zamandaki hedeflerimden biri roman yazmak. Ardından belgesel çekmek ya da kısa film yapmak gibi düşüncelerim var. Şimdilik şiir, roman, film diyorum. Zaman hangilerini başaracağımı gösterir mutlaka.

Şiir yazmak kadar şiiri sesli okumayı da sever misiniz?

Severim, sesli okumak ve tonlamalara dikkat ederek okumak hoşuma gider. Böylece şiire daha fazla dahil olduğumu düşünüyorum.

  Zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. Nice kitaplarınızı okuyalım inşallah.

Lale Müldür röportajı

 

Türkiye'nin yaşayan en büyük kadın şairi olan ve kendine özgü tarzıyla, şiirde önemli bir yerde duran Lale Müldür ile bir kısa röportaj yaptım. 

Şiir sizce nedir ya da ne değildir?

Bence iyi bir şiir tüm evreni kapsayabilen bir şiirdir. Kötü şiir ise her gün elimize geçen bir şiirdir. Kötü şiir kötü olmakla kalmaz, yayılır, ezberlenir. Okunur, maalesef böyle bir şiir anlayışı da var.

Genç şairleri okuyor musunuz, nasıl buluyorsunuz ve tavsiyeleriniz?

Genç şairleri okuyorum sayılır. Üç dört tane iyi isim var aralarında. 160. kilometreden birkaç şair var. Çok azını iyi buluyorum ama onlar iyi olanlar gerçekten tavsiyem daha çok şiir okumaları. Batı şiirlerini de okumalarını isterim, çünkü bir Türk şiirini okuyarak insan şair olamaz.

Geçtiğimiz yıllarda Amerikalı kadın şaire Nobel verildi, bunun hakkında ne düşünüyorsunuz? Şiire Nobel verilmesi sizde nasıl bir duygu oluşturdu?

Ben şiirini okumadım onun bilmiyorum onun için ama şiiri iyiyse verilmesi normal.

Bir ömrü şiire adamanın faydaları ya da zararları neler?

Ben kendimden örnek vereyim, bir ömrü şiire vermek şiir için çok çok iyi bir şey tabi. Ama kötü bir şey yaşam elinden kaçabiliyor. Ve bununla birlikte birçok şey de elinden kaçabiliyor. Ben ancak kendi şiirimi kendim göz önüne attığım zaman mutlu oluyorum, birisinin yardımıyla değil.

Kendinizi Türk şiirinde nereye koyuyorsunuz, bir akım temsilcisi ya da bağımsız bir yer mi?

Bağımsız bir yer tabi, benim gibi yazan kimse olmadığına göre, bağımsız bir yerdeyim. Bu da hem hoş hem de değil, bir arkadaşım olsun isterdim.

Türk şiirinin ve dünyada şiirin geldiği nokta hakkında ne düşünüyorsunuz? Şiir insanlık için iyi bir yere mi gidiyor yoksa dünyayı tıkayan bir noktaya mı? Nasıl görüyorsunuz?

Şu vaziyette tıkanan bir yermiş gibi gözüküyor. Ama eski şiirleri bir uğur böceği gibi düşünün, faydalanmak da güzel bir şey aynı zamanda.

Sizi en çok etkileyen şairler kimler?

Hep aynı şairleri söylüyorum ama şöyle; Edip Cansever, T.S Eliot, Arthur Rimbaud, Ezra Pound, Rilke.

 Kadın şair olmanın avantajları ya da dezavantajları neler?

Çocuk yaparak kadın şair olunur mu bilmiyorum. Çocuk yapsam şiire zaman kalmazdı ben çocuk yapsam çocukla çok oynardım mesela.

 Hayatınızın tamamına baktığınızda, sizden geriye ne kalsın istersiniz?

İki toplu şiirler kitabım. Bir de salonum bu şekilde kalsın isterdim.

Son olarak ne söylemek istersiniz?

Bizansiyya ve Nova Roma’da Gece Güneşi.

şehir ve bahçe üzerine

 

Bahçesiz evlerde

“huzur”u arıyoruz

Büyük şehirlerde özellikle İstanbul gibi 16 milyonluk bir şehirde yaşıyorsanız; trafiğin ayrı dert, sokakların başka işgence türüne dönüştüğü birçok ana denk gelebilirsiniz. Yoruluyoruz bu şehirde ama dinlenme alanımız sadece karşı komşuyla dip dibe olan bir balkon. Eğer çok dinlenmek istersek; hafta sonu mesire alanlarına ya da kent ormanlarına gitmek zorundayız. Şehrin ortasında bizi dinlendirecek yeşil alanlar neredeyse yok denecek kadar az. Hava güzelse parklar tıklım tıklım keyif alacağımız kendimizi dinleyeceğimiz, doğayla vakit geçirip içimizdeki uhrevi bir anı yücelteceğimiz alanlar; kalabalıkla dolu ve kendimizden oldukça uzak. Osmanlı mimarisi dediğimiz çoğunluğu konak olarak inşa edilen ve genişçe avlusu olan o evler artık hayatımızda değil. Medeniyetin değişim ve dönüşüm hızıyla şehirlerde üst üste yığılmış kabirler gibi yaşamaya çalışıyoruz. Şehir planlamacıları, mimarlar yeni alanlar için bahçeli tasarımlar ortaya koysa da; buralarda alt sınıfların ulaşamayacağı yüksek maliyetteki yapılar.

İstanbul’un merkez ilçeleri ve Suriçi genellikle yukarıda izah etmeye çalıştığım gibi bir açık hava hapishanesi. Gelecekte büyük parklarımız, geniş yeşil alanlarımız olur mu, şimdiden bilmek zor. Taşı toprağı altın diye pazarlanan bu şehirde yeşil alana yer ayrılmasını beklemek biraz hayal ürünü. Fakat yine de bu şehrin engin geçmişi açısından bu düşe inanmak bir tür zorunluluk bir tür şehre ödeyeceğimiz bedel.

Ben burada hayatımda özel yerleri olan bahçeli evlerden ve bahçenin içimdeki anlamlarından bahsetmek istiyorum.

Türk ve Müslüman geleneğinde bahçenin yeri her zaman için özel olmuş; buraların başta resim sanatı olmak üzere birçok sanatı da etkilediği biliniyor. Cennet kelimesinin de bahçe anlamına geldiğini var sayarsak; müslüman dimağı nasıl bir etkiyle; yaşadığı yeri memur kılmış anlamak kolaylaşıyor.

Dünyaya dair ilk hatıralar arasında ilk hatırladığımız nesne, obje önemlidir, kişisel hatıralarımızda, ben dünyada dair hatırladığım ilk görüntü olarak evimizin önünde oynadığım geliyor aklıma; yaş üç veyahut dört. Dünyayı bir bahçe olarak hatırlamak beni kendi hikayesinde mutlu eden ve metafizik bir alana da sürükleyen etkenlerden biri.

Ordu’da bir dağ başında bulunan evimizin sağında ve solunda iki bahçe vardı. Sağdaki bahçe biraz daha küçüktü. O küçük bahçeye annem mevsimine göre çiçekler dikerdi. Kasımpatlarını, nergizleri, gülleri; rengarenk o bahçede görmek de, çocuk kalbimle dünyaya beslediğim en pozitif duygulara götürüyordu beni. Evin solunda yer alan bahçeyi ise dedem oluşturmuş. Dedemin bahçesinde de; elma, armut, dut, kiraz, ayva, fındık, ceviz gibi meyvelerden çeşit çeşit vardı. Halen köye gittiğimde altında gölgelenmekten şeref duyduğum bir anıta dönüşüyor o bahçe.

İnsanın dünyaya geldiğine var olduğu; bir tür zevk ve neşe dolduğu, doğayla anlamını bütünleştirdiği anlardan biri de bu bahçe.

Son bahçem İstanbul’da oturduğumuz sitenin bahçesi; buradan incir, erik, kiraz ve çam ağaçlarını izlerken, şehirde olmanın bütün yorgunluğunu üzerimden atıyorum. Doğa herkes için aynı çağrışımı yapar mı bilinmez ama çoğunluk için huzur ve kendiyle baş başa kaldığında yaşamdan duyduğu mutluluk sebebidir diye düşünüyorum. Kuş sesleri, rengarenk çiçekler, orman, ağaçlar; böyle bir etkinin içinde bulunmak ruha nasıl şifaysa, şehirlerimizi yeşile çevirmek için de acil ihtiyaçlardan biri.

Bir millet olmanın bin yıllık yaşayan kültürü olan bahçe de insana ayrı bir huzur ve güven veriyor. Üzerinde emek verilmiş bir bahçede bulunmak; çocukluk anılarının olması, ufku dünyaya dair pozitif anlamda açan ve genişleten bir şey. Okuduğum bir araştırma metninde çocukluğu doğayla iç içe olan insanların hayata daha pozitif baktığını söylüyordu. Bunun haksız olduğunu kim iddia edebilir ki.

Mevcut şehirleri belki değiştirmek güç; özellikle İstanbul’u ama yeni inşa edilen semtlerde ve şehirlerde, bahçe kültürünü öncelemek; hem ait olduğumuz İslam medeniyetine yaşamsal alanda değer katmak ve sahip çıkmak anlamına geleceği gibi hem de yeni nesillerin doğadan ilham alıp geleceğe daha pozitif bakmalarını inşa edebiliriz. Toprakla temas etmeyen, çiçekleri, ağaçları birbirinden ayırt edemeyen; oturup iki dakika huzur içinde kahvesini yudumlayamayan şehrin sürekli stresini taşımak zorunda olan bizler; hangi dinç zihinle yarınları inşa edebiliriz.

Bir tür medeniyete sahip çıkma; bir tür geleneğimizi aktarma bir tür sağlık ve huzur için evleri balkonlu değil, bahçeli yapmayı önceleyelim diyorum.

Şehirlerdeki bu sıkışmayı, modernizmle hayatımıza dahil ettiğimiz biçimsizliği Sezai Karakoç da “balkon” şiiriyle eleştiriyor. “Gelecek zamanlarda, ölüleri balkonlara gömecekler, insan rahat etmeyecek, öldükten sonra da” bu mısralarda insanın mevcut hayatın çarpıklığında sıkışması; bahçesiz, avlusuz evlere sıkışmasına eleştiri var ve bununla da kalmayacak artık sadece; öldükten sonra da huzur bulamayacağız diyor.

Bir cennet armağanı, bir kültür geçişi, bir çocukluk özlemi, bir huzurlu yaşam aracı olarak bahçeye duyduğumuz arzu ve istek hiç bitmesin diyorum.

şiir ve şair üzerine düşünüş

Şiir bizim neyimiz 
oluyor ve şair kimdir?

Şiir diyoruz, bize yeni bir evren açan duygu ve düşünce dünyasına. Peki şiirle ne yapıyoruz. Şiirle para eden şeyler satın alabilir miyiz. Pahalı bir eşya yahut iyi bir makam. Bunların pek inandırıcılığı yok. Şiirle en fazla biraz daha aşk, biraz daha gökyüzü, biraz daha insan kazanabiliriz. 
Şiir karşı gelmektir diyoruz, bir soruna, bir olguya ve dünyada ters giden her şeye. Ters giden her şeye karşı okunacak bir ayaklanma mısramız vardır köşemizde. Dünyanın her yerinde şiirle yeni bir ülkü kurulmuştur. Walt Whitman, Pablo Neruda, Necip Fazıl, Nazım Hikmet.
Bizi şiire hapseden dünya nasıl, gün geçtikçe; emekçiye hakkını vermekten yoksun, gün geçtikçe kadını ve çocuğu ezmeye hevesli, gün geçtikçe insana kendini unutturmayı vaat eden, gün geçtikçe doğayı katleden, gün geçtikçe yarımızı göçmen olmaya zorlayan bir dünya.
Burada bulunduğumuz için mutlu muyuz? Sanırım değiliz, çarklar dönerken en fazla kalbimiz sıkışıyor. Sanırım yerinde olmayan ve hakkı verilmeyen her şey için acı çekiyoruz. Sanırım bize sadece geçen günün ardından içimize ağır bir sancı kalıyor. 
Peki şiir dünyayı değiştirir mi? Evet şiir dünyayı değiştirebilir bu ancak şiirin poetikasına uygun bir politikayla mümkün. Dünyaya şair gibi bakmakla mümkün. Biz dünyaya eğer hırs ve kazanma duygusuyla bakıyorsak; şiir elbette bizi terk edecektir. Biz dünyaya hiçbir sorun yok gibi bakacaksak; şiir yine bizi terk edecektir. Biz dünyaya sadece günlük çıkarlarımız için bakıyorsak; şiir bizi yine terk edecektir. 
Şiirle dünyaya nasıl bakmalıyız? Şiirle dünyaya direnerek, itiraz ederek, haksızlığa susmayarak, mücadele ederek bakmalıyız. Eğer şiir dünyanın daha iyi olması için bir kavgaya düşmüyorsa, anının duygusunu yüceltmek için baş kaldırmıyorsa, şair olarak yapacak çok az şey kalmıştır. Dik durmak ve direnmek. 
Şiirden yoksun bir dünya, şiirin olmadığı bir dünya; bize ne söyler. Şiir bir kalenin burcu gibidir. Şiir bir ırmağın billur akması gibidir ve şiir yalnız bir sesin kitleyi cesaretlendirmesi gibidir. 
Bugünün şairi evinde oturarak dünyaya söz söyleyebilir. Bugünün şairi tweet atarak, karşı koyabilir, bugünün şairi canlı yayında haykırabilir. Peki bunlar yeterli mi, yeterli değil. Bu şairin bir politikası olmalı. Halkın yanında duran ve halkın değerlerini kutsayan bir politika. Halk için mücadele eden bir politika. Ve halk için atan bir kalbi olmalı.
Ve böyle bir dünyaya şair tek başına savunmasız bir sınır bekçisi gibidir. Şairin dünyasını var kılması için kitlelere ihtiyacı vardır. Kitlelerin de şaire. Eğer içinde bulunduğu topluma söz söylemeyecekse şair, sadece kendi duygu dünyasına hapsolacaksa durup düşünmelidir. Niçin insan olduğunu, niçin yeryüzünde varlık gösterdiğini, niçin yaşadığını. 
Bugün dünyaya şairin söyleyeceği çok şey vardır çünkü karşısında ruhunu yitirmiş düşüncesi parçalanmış bir insanlık vardır. Şair önce bu ruhlara şifa olacak sonra düşüncede aksiyonu başlatacaktır. Şiire borç ancak böyle ödenecektir. Başka türlü şiire ödenecek borç yoktur. Şair içinde bulunduğu topluma ya hep birlikte ya da tek tek kalırsak yok olacağız duygusunu hissettirmelidir. Başka bir dünyanın mümkünlüğünü şair haykırdıkça sesi topluma ulaştıkça; yeryüzünde insana yakışır şekilde yeniden var olmanın yasalarını bulacaktır. Şiir yeryüzü içindir, şairde yeryüzünün haykıranıdır. Ses son gününü yaşayıncaya kadar, şair yaşamı haykıracaktır.  

93 Yazı film incelemesi

 http://www.dibace.net/sineyorum/annesiz-bir-mevsim-93-yazi/

93 Yazı Filmini online kültür-sanat platformu dibace.net'te yazdım. 

Annesiz bir mevsim: 93 Yazı

Annenin hayattaki kutsiyeti. Din, dil, ırk gözetmeden her anne çocuk ayrı bir dünya ve ayrı bir bağ. Anneyi bir tür ontolojik varlığımızın oluşma süreci olarak düşünmüşümdür hep; bu süreçte olan aksaklığın kişide yarattığı trajediler de hepimizin malumu olan şeyler. Anne bir tür kutsalımız. Özellikle çocukluk günlerimizde, onun geçirilen zaman paha biçilmez her zaman için. Annenin küçük yaşta yokluğunu yaşamış bir çocuk; o kaybı travma olarak ömür boyu taşıyor. O acı bir ömre yayılan bir gerçeğe dönüşüyor. Annesiz hayat, bizim için gizli bir köşe ve üzerine düştüğümüzde hazineye dönüşüyor. Edebiyatta annenin ölümünü en iyi anlatan dizelerden biri de Sezai Karakoç’un Anneler ve Çocuklar şiiri. Orada Anne öldü mü çocuk, bahçenin en yalnız köşesinde, elinde siyah bir çubuk, ağzında küçük bir leke” der. Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Orhan Veli, Nazım Hikmet, Necip Fazıl, Cahit Sıtkı Tarancı gibi birçok şair de anne şiiri yazmıştır. Edebiyatın diğer alanlarına da anne hep bir şekilde görünür olmuştur. Fakat sinemada ağırlıklı olarak baba-oğul filmleri yer almakta, anneler şu an için sinemadan hak ettiği değeri tam olarak alamamış durumda. 

Buradan sonra bahsetmek istediğim film, Carla Simon’un 93 Yazı. MUBİ’de izlemeye açık olan film, bir tür otobiyografik. Bu haliyle yönetmeni de duygu dünyasında bir hayli zorlamış. Önce film ve gerçeklik birbirine karışmış ve sonra filmde olduğuna kendini inandırmış. Altyazı’ya verdiği röportajda şöyle diyor: “Kendi deneyimimden uzaklaşma ihtiyacını asıl, filmi çekerken hissettim. Bütün unsurları hafızamda ya da hayalimde oldukları gibi kullansam gerçekçi performanslar elde edemeyecektim. Çekimlerde gerçekçilik baskın gelir ve gerçeğin benim hayal edebileceğim herhangi bir şeyden çok daha ilginç olduğuna inanıyorum. Zihnimdeki imgelerle çekimlerin gerçekliği arasında bir denge bulmakla başa çıkmak zordu. Ayrıca, yönetmenlik yaparken hikâyenizin bazı öğelerine öncelik vermek zorunda kalıyorsunuz. Her ayrıntının çocukluğumla ilgili bir yanı vardı ve bu nedenle oyuncuların üstlendikleri rol çok önemliydi. Kendi kişisel duygularım yüzünden bazı şeyleri dayattığımı, onları dinlemeyi öğrenince fark ettim.” 

Film küçük yaşta annesini kaybeden Frida’nın annesiz yazı dayısının ve yengesinin yanında geçirmesini konu alıyor. Film boyunca çocukların dünyasından gördüğümüz anlar, bazen buruk bazen de gülümseten anlara dönüşüyor. Frida’nın kırsalda geçirdiği ilk annesiz yaz; bizi annenin yokluğunda çocuğun acısının sonsuz döngüsüne götürüyor. Frida kendinden iki yaş küçük kuzeniyle kırsalda hayatın tadını çıkarıyor gibi baktığımızda öyle anlara denk geliyoruz ki; annesiz kalmanın hüznünü taşıyor. Zaman zaman hırçınlaşması, kuralları alt üst etmesi ve annesinin akibetini henüz içselleştirmemiş olması, onun dünyasından iç benimize tutulan bir ayna. Annenin yokluğunu kabul etmeye yanaştığı sonda bizde de boğazda bir yumru kalıyor. Çocuklar annesiz kalmamalı gibi bir slogana götürüyor bizi. Frida’nın bu buruk ama samimi hikayesi izledikçe bizi kendine çeken bir döngüde devam ediyor. Belki buraya da uygun düşen Yahya Kemal’in Ufuklar şiiri. “Annemin naʹşını gördümdü, bakıyorken bana sâbit ve donuk gözlerle, acıdan çıldıracaktım, aradan elli dokuz yıl geçti, ah o sâbit bakış elʹan yaradır kalbimde, o yaşarken o semâvî, o gülümser gözle, ne kadar engin ufuklardı bana”

Annenin yokluğu ve çocuk dünyasının izlerini takip etmek isterseniz, filmi görmeniz en iyisi olacaktır. 

Apartmanın Mutsuz Biçimsizliği şiirim

 

matbu olarak yayınlanan Şiir Versus'un son sayısında yayınlanan şiirim. 

APARTMANIN MUTSUZ BİÇİMSİZLİĞİ

Ben hayatın burasında ne yapıyorum
On katlı bir apartmana bakıyorum
Pencerelere yansıyan nesnelerden
Onlara hikayeler yazıyorum
3+1'ler aşırı mutsuz genişlik yetmemiş
2+1'lerde biraz iki kişilik anlar var
1+1'ler yalnızlığı o korkunç fluluğu
Bohem şeyler sanmakla meşgul
Ben hayatın burasında apartmanın
Rengine bir ad buluyorum
Sarısı fazla sonbahar
Pembesi aşırı hayalci
Göğe yükselmiş bu apartman ama
Göğe yükselen bir ağaç, bir kuş gibi
Değil işte öyle özgür değil
Onun katları mülkiyetle ölçülmüş
Bir tür meta olarak burada
Onun mutluluğundan söz edemeyiz
Parayla hayatımıza giren
Hiçbir şeyin gerçek mutluluğundan
Mesela balkona klima koyan
Hangi gölgenin serinliğini arıyor orada
Mesela şehrin kalbindeki balkonuna
Leğen koyan unutamadığı yer hangi kırsal
Ben bu apartmanın göğe yükselişindeki
Anlamsız ihtişamından rahatsız oluyorum
Buranın hikayesinden mutluluk bulunmaz
Şehrin bağrında biçimsiz bir
Performans
Ben apartman olarak senin imajından
Rahatsız oluyorum
Buradan on katlı bir mutluluk çıkmaz